خلاصه داستان:
 
ریک بلِین (همفری بوگارت)، که در کازابلانکا صاحب یک نایت­کلاباست، پی می­برد که عشق قدیمی­اش، ایلسا (اینگرید برگمن)، با شوهرش، ویکتور لازلو، در شهر است. لازلو رهبر مقاومت اهل چکسلواکی است و آلمان­ها به دنبالش هستند؛ ایلسا می­داند که ریک می­تواند به آن­ها کمک کند از کشور خارج شوند – اما آیا او این کار را انجام خواهد داد؟
…
این درام رومانتیک را در ابتدا قرار بود ویلیام وایلر بسازد؛ اما از آنجایی که او مشغول کار بود، مایکل کورتیز سرانجام انتخاب شد. کورتیز یک مجاری یهودی بود که به آمریکا مهاجرت کرده بود. اگرچه «کازابلانکا» جزو فیلم­های درجه الف بود و با نویسندگان و ستاره­های درجه یک ساخته می­شد، هیچ کس فکرش را هم نمی­کرد با فیلمی فراتر از معمولی روبه­رو باشند. این قرار بود تنها یکی از چند صد تولید هر ساله­ی هالیوود باشد. علی­رغم حضور نویسندگان بسیار، راجر ایبرت فیلمنامه­­ی اثر را “به شکل شگفت­آوری منسجم و یکپارچه” دانسته. اتحادیه­ی فیلمنامه­نویسان آمریکا در سال 2006، این را بهترین فیلمنامه­ی تاریخ سینما نامید.
تمام فیلمبرداری کار، به جز یک سکانس در فرودگاه وَن نایز و بعضی نماهای آرشیوی از پاریس، در استودیوهای برادران وارنر انجام شد. توجه زیادی به نوع فیلمبرداری از برگمن شد. عموماً همان طور که خودش ترجیح می­داد، از سمت چپ او از او فیلم گرفته می­شد و اغلب فیلتری روی دوربین با نور دادن خاصی استفاده می­شد تا درخششی در چشمان او پدید آید. تمام این موارد برای این طرح شدند که صورت او به نظر “به شکل توصیف­ناپذیری غمگین و لطیف و نوستالژیک” برسد. همان طور که ایبرت می­گوید تعداد خیلی کمی نمای به یاد ماندنی در «کازابلانکا» هست؛ چرا که هدف کورتیز این بوده که تصاویر داستان را بیان کنند و نه اینکه به تنهایی به کار روند.
فیلم برنده­ی اسکار بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه­ی اقتباسی شد و نامزد اسکار بهترین بازیگر نقش اصلی مرد، بازیگر نقش مکمل مرد، فیلمبرداری، تدوین و موسیقی نیز بود. شخصیت اصلی فیلم، دیالوگ­های ماندگار، تم موسیقی اصلی­اش، همه جزئی از فرهنگ عمومی شدند. «کازابلانکا» عمدتاً در لیست بهترین فیلم­های تاریخ سینما قرار گرفته. اندرو ساریس این فیلم را “قاطع­ترین استثناء نظریه مؤلف“ خواند، که خودش اصلی­ترین طرفدارش در آمریکا بود. فروش فیلم در اولین توزیعش خوب بود، اما استثنایی نبود. همان طور که ایبرت می­گوید احتمالاً هیچ فیلمی به اندازه­ی «کازابلانکا» در لیست­های برترین فیلم­های تاریخ سینما حضور نداشته است. (حتی با در نظر گرفتن «همشهری کین»، چرا که محبوبیت این فیلم گسترده­تر است.) ایبرت اعتراف کرده اگرچه همواره از «همشهری کین» به عنوان برترین فیلم تاریخ سینما نام برده شده، «کازابلانکا» محبوب­تر است. ایبرت می­گوید هیچ گاه نقد منفی­ای راجه به فیلم نشنیده، اگرچه عناصر منفردی از آن را قابل انتقاد می­داند، برای مثال جلوه­های ویژه­ی غیرواقع­گرایانه و تصویر خشکی که از شخصیت لازلو ارائه می­شود.
البته پالین کیل اعتقاد داشت فیلم “فاصله­ی زیادی از یک فیلم بزرگ دارد، اما رومانتیسیسم سطحی جذاب خاصی دارد.” اومبرتو اِکو نیز نوشت: “با هر متر و معیار انتقادی دقیقی… «کازابلانکا» فیلم خیلی معمولی­ایست.” او تغییراتی که در شخصیت­ها به وجود می­آید را بیشتر ناهمگون دانسته تا پیچیده و از ضعف اعتبار روان­شناختی فیلم و عدم تداوم کافی در تأثیرات دراماتیک سخن گفته؛ اما هم­چنین متذکر شده که به دلیل استفاده از کهن­الگوهای چندگانه، فیلم در عین حال به «عمق هومری» می­رسد.
* * *
از گوشه و کنار:
–         عنوان فیلم در ابتدا Everybody Comes to Rick’s (همه به ]کافه­ی[ ریک می­آیند) بود.
–         بسیاری از نازی­های فیلم درواقع آلمانی­های یهودی بودند که از آلمان نازی گریخته بودند.
–         در فیلم دلیل اینکه ریک نمی­تواند به آمریکا برگردد، هیچ گاه آشکار نمی­شود.
–         هنگام فیلمبرداری، همسر بوگارت دائماً او را به رابطه داشتن با برگمن متهم می­کرد؛ در حالی که برگمن و بوگارت در خارج از فیلمبرداری اصلاً به ندرت با هم حرف می­زدند.
–         این اولین حضور رومانتیک بوگارت بود.
–         برای افزایش فروش خارجی فیلم، استودیو اصرار داشت بقیه­ی شخصیت­های نامطبوع فیلم هم باید از کشورهای دشمن باشند: ایتالیا!
–         گفته می­شود بسیاری از سایه­ها روی دکورها نقاشی شده بودند!
–         از آنجایی که قد برگمن از بوگارت بلندتر بود، تمهیدات متفاوتی برای برعکس جلوه دادن این موضوع در جاهای مختلف فیلم صورت گرفت.

سهند الهامی
Director:

Writers:
Stars:

Casablanca (1942) – IMDb